Τμήμα Ένταξης

Τι  είναι το Τμήμα Ένταξης:

Το τμήμα Ένταξης είναι μια δομή της Ειδικής Αγωγής μέσα στα γενικά σχολεία που στόχο έχει την εκπαιδευτική παρέμβαση με εξατομικευμένα προγράμματα στους μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Λειτουργεί μέσα στο γενικό σχολείο ως ξεχωριστό τμήμα και δέχεται παιδιά από όλες τις τάξεις.

Ποιοι μαθητές μπορούν να συμμετάσχουν στο Τμήμα Ένταξης:

Στο Τμήμα Ένταξης μπορούν να συμμετέχουν οι μαθητές:

Α) που έχουν γνωμάτευση από διαγνωστική υπηρεσία (π.χ. ΚΕΣΥ, Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα).

β)        που έχουν υποβληθεί σε άτυπη παιδαγωγική αξιολόγηση από τον εκπαιδευτικό Ειδικής Αγωγής του Τ.Ε., έπειτα από πρόταση του εκπαιδευτικού γενικής τάξης.

Και στις δύο περιπτώσεις, για να φοιτήσει ο μαθητής στο Τμήμα Ένταξης του σχολείου του απαιτείται η ενυπόγραφη υπεύθυνη δήλωση του γονέα.

Προκειμένου να ιδρυθεί και να λειτουργήσει ένα Τ.Ε., είναι απαραίτητο να υπάρχουν στη σχολική μονάδα Γενικής Εκπαίδευσης (σε όλο το σχολείο, δηλαδή, και όχι ανά τάξη) τρεις μαθητές με γνωμάτευση ή με υπεύθυνη δήλωση για συμμετοχή στο τμήμα, υπογεγραμμένη από γονέα. Έπειτα οι διαδικασίες κινούνται από τον Σύλλογο Διδασκόντων του Γενικού Σχολείου, σε συνεργασία με το αρμόδιο Κ.Ε.Σ.Υ. και την οικεία Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας ή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και πάντοτε με τη σύμφωνη γνώμη και τη συνεργασία των γονέων.

Ο εκπαιδευτικός του Τ.Ε. προτείνει δώδεκα (12) το μέγιστο από τους μαθητές με αναπηρία ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες για υποστήριξη στο Τ.Ε. του σχολείου. Κριτήρια για την επιλογή του αποτελούν η σοβαρότητα των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών που ο μαθητής παρουσιάζει, η ανάγκη του για εξειδικευμένη εκπαιδευτική υποστήριξη, η ηλικία του, η τάξη στην οποία φοιτά, αλλά και ο συνολικός αριθμός μαθητών που έχει τη δυνατότητα να υποστηρίξει αποτελεσματικά ο ίδιος ο εκπαιδευτικός.

Οι μαθητές που έχουν επιλεγεί οργανώνονται σε μικρές ομάδες με βάση τις εκπαιδευτικές τους ανάγκες, όπως αυτές έχουν οριστεί από την άτυπη αξιολόγηση του Ειδικού Εκπαιδευτικού του Τ.Ε., λαμβάνοντας υπόψη τη γνωμάτευση του Κ.Ε.Σ.Υ. ή του Ι.Π.Κ. και τις προτάσεις των εκπαιδευτικών της Γενικής Αγωγής. Αυτό σημαίνει ότι η συμμετοχή στην κάθε ομάδα δεν έχει ως κριτήριο την ηλικία ή την τάξη φοίτησης του μαθητή. Συναντούμε, για παράδειγμα, έναν μαθητή της Β’ τάξης, δύο της Δ’ τάξης και έναν της Ε’ τάξης, που αντιμετωπίζουν κοινές δυσκολίες, να δουλεύουν στην ίδια ομάδα. Ωστόσο, υπάρχουν και οι μαθητές που παρουσιάζουν σοβαρές εκπαιδευτικές ανάγκες και η ομαδοποίηση δεν είναι γι’ αυτούς ο ενδεδειγμένος τρόπος παρέμβασης. Ο εκπαιδευτικός του Τ.Ε., λοιπόν, υλοποιεί στην περίπτωση αυτή εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης, το οποίο ακολουθεί ο μαθητής και εντός της γενικής τάξης, εάν αυτό κριθεί απαραίτητο.

Οι ώρες φοίτησης των παιδιών στο Τ.Ε. καθορίζονται από τον ειδικό εκπαιδευτικό σε συνεργασία με τον δάσκαλο της τάξης, ακολουθώντας κυκλικό ωράριο. Πρόκειται για έναν προγραμματισμό διαμορφωμένων με τέτοιον τρόπο, ώστε να μην χάνονται πολλές ώρες του μαθήματος, που αφορούν στο ίδιο εκπαιδευτικό αντικείμενο. Συνήθως μεριμνάται ο μαθητής να απουσιάζει κατά μέσον όρο δύο φορές τον μήνα από κάθε εκπαιδευτικό αντικείμενο (π.χ. δύο φορές από τη μελέτη περιβάλλοντος, δύο φορές από τα μαθηματικά κ.ο.κ.). Το πρόγραμμα αυτό είναι ευέλικτο και ανοικτό σε αναπροσαρμογή, όταν η παρουσία του μαθητή είναι απαραίτητη στην τάξη, όπως στην περίπτωση ενός διαγωνίσματος, ενός πειράματος, μιας προβολής ταινίας κ.ά. . Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι ο εκπαιδευτικός του Τ.Ε., αν και εργάζεται με τον μαθητή κυκλικά, αποφεύγει να τον απασχολεί σε μαθήματα στα οποία ο μαθητής έχει καλή επίδοση, εμπλέκεται θετικά και κάνουν καλό στην αυτοεικόνα και στην αυτοεκτίμησή του, όπως είναι η ζωγραφική, τα εικαστικά, η θεατρική αγωγή, η πληροφορική κ.ά. .

Η διδασκαλία στο Τμήμα Ένταξης

Στο Τ.Ε. ο τρόπος και η μορφή διδασκαλίας διαφέρει σε πολλά σημεία από αυτή της γενικής τάξης. Κατ’ αρχάς, από τη στιγμή που οι μαθητές του Τ.Ε. είναι σαφώς λιγότεροι αριθμητικά από αυτούς της γενικής τάξης, οι ρυθμοί διδασκαλίας και μάθησης είναι πιο χαλαροί και πιο αργοί από τους αντίστοιχους της γενικής τάξης, ενώ ο ανταγωνισμός μεταξύ των μελών του τμήματος δεν υφίσταται ως έννοια. Όπως επισημάναμε και παραπάνω, η διδασκαλία πραγματοποιείται στο τμήμα είτε σε ολιγομελείς ομάδες μαθητών του ίδιου επιπέδου είτε μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή με το σύστημα «ένας προς έναν». Κατά την εκπαιδευτική διαδικασία γίνεται χρήση πολλών εποπτικών μέσων και υλικών και επιστρατεύονται εναλλακτικοί τρόποι μάθησης, όπως το παιδαγωγικό παιχνίδι, η δραματοποίηση, η μάθηση με χρήση υπολογιστή και νέων τεχνολογιών, η διδασκαλία με χρήση αντικειμένων και η εν συνεχεία μετάβαση στο εικονικό και συμβολικό επίπεδο.

Η ύλη, την οποία διδάσκεται ο μαθητής, επιλέγεται και διαμορφώνεται από τον ειδικό δάσκαλο του Τ.Ε., σύμφωνα με τις ανάγκες/ικανότητες του κάθε μαθητή, ανεξάρτητα από την τάξη στην οποία φοιτά και από την ηλικιακή του βαθμίδα. Ο δάσκαλος του Τ.Ε. χρησιμοποιεί πλήθος εγχειριδίων αλλά και υλικού, που ο ίδιος έχει συγκεντρώσει (βιβλία, ασκήσεις, κάρτες, λογισμικό κ.ά.). Δεν αποκλείεται να χρησιμοποιηθεί υλικό και από τα εγχειρίδια της γενικής τάξης, πάντα όμως αναπροσαρμοσμένο και κατάλληλα τροποποιημένο, ώστε ο μαθητής να βοηθηθεί, να καλύψει τυχόν «κενά» και να φτάσει στο επίπεδο της γενικής τάξης στην οποία φοιτά. Υπάρχουν, βέβαια, και περιπτώσεις όπου ο ειδικός δάσκαλος επιστρατεύει πλήρως διαφοροποιημένο εκπαιδευτικό υλικό, όπως λίστες για γρήγορο διάβασμα, ασκήσεις ανάγνωσης και κατανόησης, κάρτες ορθής γραφής, ασκήσεις τονισμού και υλικό που ο ίδιος κατασκευάζει. Μπορεί, επιπλέον να χρησιμοποιεί και τα σχετικά εγχειρίδια του Πλαισίου Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών Ειδικής Αγωγής (Π.Α.Π.Ε.Α.), τα Αναλυτικά Προγράμματα Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης και τα Διαφοροποιημένα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών για μαθητές με αναπηρία ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.

Ο χώρος του Τ.Ε. είναι και αυτός διαφορετικός από τις γενικές τάξεις. Σε πολλές αίθουσες Τ.Ε. τα θρανία δίνουν τη θέση τους σε ένα ή περισσότερα στρογγυλά τραπέζια εργασίας. Η αίθουσα είναι δομημένη σε γωνιές, ανάλογα με τις ανάγκες των μαθητών. Υπάρχει έτσι χώρος ανάπαυσης, ανάγνωσης, αυτόνομης δραστηριότητας, εργασιών, ενώ είναι απαραίτητος ο υπολογιστής με σύνδεση στο διαδίκτυο και η συσκευή προβολής. Στο τμήμα ένταξης η συμμετοχή των μαθητών δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 15 ώρες την εβδομάδα. Συνήθως έχουν ως εξής:

Ομάδες με ήπιες εκπαιδευτικές ανάγκες  :    2-3  ώρες την εβδομάδα

Ομάδες με σοβαρότερες  εκπαιδευτικές ανάγκες   :    5- 8 ώρες την εβδομάδα

Εξατομικευμένα προγράμματα για μαθητές μικρών τάξεων που δεν έχουν καταφέρει να κατακτήσουν τον μηχανισμό ανάγνωσης και γραφής  :    10 ώρες την εβδομάδα

Ο εκπαιδευτικός του Τμήματος Ένταξης

Ο ρόλος του ειδικού εκπαιδευτικού, ο οποίος διδάσκει στο Τ.Ε. είναι πολυδιάστατος και σημαντικότατος, καθώς λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα στη Γενική Αγωγή και την Ειδική Εκπαιδευτική Παρέμβαση. Οι κύριες αρμοδιότητές του είναι οι εξής:

Αξιολογεί, έπειτα από πρόταση του Συλλόγου Διδασκόντων και των υπεύθυνων εκπαιδευτικών των τάξεων, τους μαθητές προς διερεύνηση των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών τους.

Ενημερώνει, σε συνεργασία με τον Διευθυντή της σχολικής μονάδας, τους γονείς και κηδεμόνες των μαθητών σχετικά με τις απαραίτητες διαδικασίες για διάγνωση των μαθητών από αρμόδιους φορείς (Κ.Ε.Σ.Υ., Ι.Π.Κ.) και φοίτηση στο Τ.Ε. του σχολείου.

Συντάσσει και υποβάλλει στο γραφείο εκπ/κών θεμάτων, το εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα, καθώς και την ετήσια αξιολογική έκθεση λειτουργίας του Τ.Ε. .

Συνεργάζεται στενά με τον δάσκαλο της γενικής τάξης, ώστε να συνδέεται το κοινό και το εξειδικευμένο πρόγραμμα ως προς το περιεχόμενό του και τον τρόπο υλοποίησής του.

Ενισχύει την ολόπλευρη προσαρμογή των παιδιών στο κοινό σχολικό περιβάλλον, μέσα από τη δημιουργία ομάδων εργασίας, παιχνιδιών και άλλων δραστηριοτήτων της σχολικής ζωής και πράξης.

Ενημερώνει τακτικά τον ατομικό φάκελο κάθε μαθητή του Τ.Ε. και, σε περίπτωση αλλαγής σχολικού περιβάλλοντος, ενημερώνει σχετικά τη Διεύθυνση της νέας σχολικής μονάδας.

Πληροφορεί και συμβουλεύει τα μέλη της σχολικής κοινότητας για θέματα Ειδικής Αγωγής, συνεργάζεται με τους οικείους Συντονιστές Εκπ/σης καθώς και με το προσωπικό του οικείου Κ.Ε.Σ.Υ. 

Γιατί το Τμήμα Ένταξης δεν είναι ενισχυτική διδασκαλία:

 Το τμήμα ένταξης δεν είναι φροντιστήριο που ανταποκρίνεται αναγκαστικά στην ύλη της γενικής τάξης την οποία παρακολουθεί ο μαθητής.

Στο τμήμα ένταξης θα αξιολογηθούν ατομικά για κάθε μαθητή οι εκπαιδευτικές του ανάγκες και θα καταρτιστεί το ατομικό του μαθησιακό πρόγραμμα σύμφωνα με τις ελλείψεις που έχουν εντοπιστεί από την διαδικασία αξιολόγησης από τον ειδικό εκπαιδευτικό. Δηλαδή ένας μαθητής της Δ’ τάξης δεν πρόκειται να διδαχθεί στο τμήμα ένταξης την διαίρεση σύμφωνα με το αναλυτικό πρόγραμμα της τάξης του εφόσον έχει εντοπιστεί ότι δεν γνωρίζει πολλαπλασιασμό. Πρώτα από όλα λοιπόν πρέπει να καλυφθούν τα μαθησιακά κενά των μαθητών ώστε να είναι έτοιμοι να ανταποκριθούν σε πιο απαιτητικά μαθησιακά έργα.

Ποιους δισταγμούς αντιμετωπίζει ο γονέας για το Τμήμα Ένταξης:

« Θα κοροϊδεύουν το παιδί μου ότι δεν τα καταφέρνει και πηγαίνει στο Τμήμα Ένταξης»

Μέσα στην τάξη όλοι γνωρίζουν όλους. Κάθε μαθητής γνωρίζει για τον εαυτό του τις αδυναμίες του και τα δυνατά του σημεία, αλλά τα γνωρίζει και για τους συμμαθητές του. Όσο και να προσπαθούμε είναι δύσκολο να αποτρέψουμε την κοροϊδία μεταξύ των παιδιών (εξάλλου η τάξη είναι ένας μικρόκοσμος της κοινωνίας μας). Δεν πρόκειται δηλαδή να προστατέψουμε το παιδί μας από μια ενδεχόμενη κοροϊδία με το να μην το στείλουμε για βοήθεια στο Τμήμα Ένταξης. Είναι σίγουρο ότι θα την αντιμετωπίσει κάποια στιγμή μέσα στην ίδια του την τάξη. Αντίθετα η συμμετοχή του στο Τμήμα θα ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του καθώς θα του προσφέρει δεξιότητες που μέχρι τότε δεν είχε στην κατοχή του και αυτό σταδιακά θα του αναγνωριστεί και μέσα στην τάξη με αποτέλεσμα να κερδίσει εκ νέου την αυτοεκτίμηση του. Είναι πολύ συχνό το σχόλιο των παιδιών για συμμαθητή τους που φοίτησε στο τμήμα: « Είδατε παιδιά ο Νίκος πως απάντησε σήμερα στην κυρία»!!

«Το παιδί θα χάνει σημαντικά μαθήματα από την τάξη του».

Ο μαθητής την ώρα που φοιτά στο Τ.Ε. δουλεύει τις εντοπισμένες δυσκολίες του στη γραφή, στην ανάγνωση, στα μαθηματικά και διδάσκεται παράλληλα στρατηγικές που μπορεί να χρησιμοποιεί μόνος του για να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των μαθημάτων του. Αυτό είναι κάτι που έχει θετικό αντίκτυπο σε όλα τα μαθήματα. Έτσι θα μπορέσει να βελτιώσει την γενική του παρουσία στην τάξη, να αναπτύξει την αυτοπεποίθησή του και να ενισχύσει αποτελεσματικά την επίδοσή του. Άλλωστε το μάθημα που χάνεται στην τάξη θα μπορέσει να το αναπληρώσει διαβάζοντάς το στο σπίτι, αφού όπως αναφέρθηκε ήδη θα πρόκειται για μάθημα που αναπληρώνεται χωρίς τη βοήθεια του δασκάλου.

Επίλογος 

Χρέος κάθε σχολείου είναι να εκπληρώσει τον παιδαγωγικό ρόλο του, να καλύψει, δηλαδή, πρωτίστως γνωστικά, αλλά και κοινωνικά και συναισθηματικά τον ευρύτερο δυνατό αριθμό μαθητών, αποφεύγοντας τον αποκλεισμό. Επομένως, τα Τ.Ε., που λειτουργούν πια στα περισσότερα σχολεία, ουσιαστικά προάγουν την ποιότητα των σχολείων αυτών, καθώς παρέχουν σε περισσότερους μαθητές ίσες ευκαιρίες πρόσβασης στη γνώση. Την ώρα που ο μαθητής βρίσκεται στο Τ.Ε. εργάζεται πάνω στις εντοπισμένες δυσκολίες του (γραφή, ανάγνωση, μαθηματική κατανόηση κ.ά.) και αυτό δεν μπορεί παρά να έχει θετικό αντίκτυπο στην επίδοσή του στην τάξη. Η παράλληλη παρακολούθηση του Τ.Ε. και της Γενικής Τάξης συμβάλλει τόσο στην παρέμβαση στις ατομικές εκπαιδευτικές ανάγκες και στη βελτίωση ή αποκατάσταση των ειδικών δυσκολιών του μαθητή, όσο και στην ενίσχυσή του στα εκάστοτε τρέχοντα γνωστικά αντικείμενα.

Στόχος του Τ.Ε. είναι όχι μόνο η εξειδικευμένη παρέμβαση σε δεξιότητες του μαθητή, ώστε οι δυσκολίες του να είναι διαχειρίσιμες. Είναι και η λειτουργική ένταξη στην τάξη του και, πάνω απ’ όλα, η αυτονόμησή του στο πλαίσιο της σχολικής ζωής και κοινωνίας. Η δημιουργία, λοιπόν, ενός απρόσκοπτου δικτύου επικοινωνίας και συνεργασίας ανάμεσα στον ειδικό παιδαγωγό του Τ.Ε., στους δασκάλους των τάξεων, στους γονείς και στα παιδιά είναι μείζονος σημασίας, προκειμένου η επιτυχημένη εκπαιδευτική παρέμβαση να γίνει πράξη. Η θετική στάση όλων μας απέναντι στον νεοσύστατο θεσμό του Τ.Ε. στο σχολείο είναι σίγουρο πως μόνο επιτυχή αποτελέσματα θα φέρει προς όφελος των μαθητών, αλλά και όλης της σχολικής κοινότητας